Trẻ nhỏ tiếp nhận nhiều thông tin hơn chúng ta tưởng. Chúng không chỉ lắng nghe những gì cha mẹ nói trực tiếp với mình mà còn ghi nhận cả những cuộc trò chuyện xung quanh – ngay cả khi có vẻ như chúng không để tâm.
Vậy, có những chủ đề nào người lớn tuyệt đối không nên nhắc tới trước mặt trẻ? Ngược lại, có những điều tưởng như "nhạy cảm" nhưng lại có lợi nếu được nói ra một cách đúng đắn?
HuffPost đã trò chuyện cùng các chuyên gia tâm lý và nuôi dạy trẻ để làm rõ vấn đề này. Theo Tiến sĩ Laura Markham – nhà tâm lý học lâm sàng và tác giả loạt sách Peaceful Parent, Happy Kids – điều quan trọng không nằm ở nội dung, mà ở cách bạn chia sẻ.
Bà ví dụ: “Bạn không nên nói với con về những lo lắng tài chính khiến chúng hoang mang. Nhưng bạn hoàn toàn có thể giải thích rằng năm nay cả nhà sẽ không mua xe mới hay đi du lịch xa vì không phù hợp ngân sách.”
Dưới đây là 5 điều người lớn nên tránh nói khi có mặt trẻ nhỏ, và 5 điều tưởng chừng nhạy cảm nhưng hoàn toàn có thể chia sẻ nếu được truyền đạt phù hợp với độ tuổi.
5 điều cha mẹ không nên nói trước mặt trẻ
1. Bình luận về ngoại hình của người khác
Dù là những lời chỉ trích hay lời khen, việc nhận xét quá nhiều về cơ thể sẽ khiến trẻ hình thành sự lo lắng không cần thiết về ngoại hình.
“Trẻ giống như bọt biển, hấp thụ mọi thứ. Khi thấy người lớn chê bai vóc dáng, trẻ dễ hình thành hình ảnh tiêu cực về cơ thể chính mình” - chuyên gia trị liệu Brianne Hughes cảnh báo.
2. Chỉ trích cha hoặc mẹ của trẻ
Việc nói xấu bố hoặc mẹ của con – dù là trực tiếp hay gián tiếp – sẽ khiến trẻ cảm thấy bị kẹt giữa hai phía. Chúng có thể mang cảm giác tội lỗi, mất an toàn và tổn thương lâu dài.
“Trẻ sẽ nghĩ rằng cha mẹ không đáng tin, hoặc chúng phải đứng về một bên. Điều này làm rạn nứt lòng tin và tổn thương tâm lý của con” - Markham cho biết.
3. So sánh giữa các anh chị em
Câu nói kiểu “Con ngoan hơn anh/chị” tưởng chừng là lời khen, nhưng thật ra dễ khiến trẻ áp lực giữ “vai trò tốt đẹp”, đồng thời hình thành mối quan hệ cạnh tranh, ghen tị trong gia đình.
“Ngay cả lời khen cũng có thể tạo ra sự so bì, khiến trẻ cảm thấy phải ‘đánh bại’ anh chị em để giữ được tình cảm của cha mẹ” - Markham phân tích.
4. Những lo lắng về tài chính
Trẻ chưa đủ khả năng hiểu những lo toan tài chính của người lớn, nhưng lại rất dễ tưởng tượng ra tình huống xấu nhất – như mất nhà, thiếu ăn, hay cảm thấy mình là gánh nặng.
Thay vì chia sẻ lo âu, hãy giữ sự bình tĩnh và nói ngắn gọn: “Chúng ta đang cố gắng chi tiêu hợp lý để tiết kiệm cho những điều quan trọng” - chuyên gia Ann-Louise Lockhart gợi ý.
5. Nói đùa hoặc ca ngợi việc uống rượu, dùng chất kích thích
Dù chỉ là những câu nói vui như “Mẹ cần rượu sau ngày dài mệt mỏi”, điều này vẫn khiến trẻ hình dung rằng các chất này là giải pháp giải tỏa hợp lý – dễ dẫn đến hành vi nguy hiểm sau này.
“Hãy tránh làm cho rượu bia hay ma túy trở thành thứ hấp dẫn. Thay vào đó, cha mẹ nên làm gương về cách cân bằng cảm xúc lành mạnh” - Hughes nói.
5 điều người lớn hoàn toàn có thể chia sẻ với trẻ
1. Những bất đồng lành mạnh
Không cần giấu nhẹm mọi mâu thuẫn. Khi cha mẹ tranh luận tôn trọng và cùng tìm cách giải quyết, trẻ học được cách giao tiếp hiệu quả và sự cảm thông.
“Trẻ nên thấy cha mẹ bất đồng nhưng vẫn yêu thương nhau. Điều này giúp con hiểu rằng mâu thuẫn không đồng nghĩa với chia rẽ” - Markham cho biết.
2. Cảm xúc thật
Việc cha mẹ chia sẻ rằng họ đang buồn, lo, hay mệt – theo cách phù hợp – giúp trẻ học được cách nhận diện và điều hòa cảm xúc của chính mình.
“Nếu bạn nói: ‘Mẹ hơi buồn vì bạn thân chuyển đi’, trẻ sẽ biết rằng cảm xúc là điều bình thường, và rồi sẽ qua” - Lockhart giải thích.
3. Những sai lầm của người lớn
Thừa nhận lỗi lầm không làm mất uy tín của cha mẹ – ngược lại, nó giúp trẻ hiểu rằng ai cũng có thể sai và quan trọng là biết chịu trách nhiệm.
“Khi con nghe: ‘Bố đã mắc lỗi trong công việc, và đang sửa sai’, trẻ học được sự trung thực và khả năng phục hồi” - Lockhart nói.
4. Kiến thức tài chính phù hợp
Trẻ em nên được làm quen với khái niệm tiền bạc từ nhỏ – qua việc tiết kiệm, tiêu dùng hợp lý, và lập ngân sách.
“Chỉ cần tránh khiến trẻ lo lắng vì những vấn đề tài chính người lớn” - Hughes nhấn mạnh.
5. Giáo dục giới tính, sự đồng thuận và thay đổi cơ thể
Nhiều cha mẹ né tránh các chủ đề này vì ngại hoặc lo con chưa sẵn sàng. Nhưng nếu được trình bày rõ ràng, đúng lứa tuổi, đây là bước quan trọng giúp trẻ tự tin và an toàn.
“Nói với trẻ về quyền tự chủ cơ thể, sự đồng thuận và những thay đổi sinh lý sẽ giúp con có hiểu biết lành mạnh về bản thân và các mối quan hệ” - Hughes chia sẻ.
Kết luận
Lời nói và hành động của cha mẹ – dù là vô tình – cũng để lại dấu ấn trong lòng con trẻ. Thay vì cố gắng giấu kín hay làm quá mọi thứ, hãy giao tiếp một cách tỉnh thức và chân thành.
“Trẻ không cần được che chở khỏi mọi vấn đề – chúng cần một môi trường an toàn, nơi chúng được lắng nghe, được hiểu, và học được cách lớn lên mạnh mẽ” - Hughes nhấn mạnh.
Nguồn: HuffPost