Tôi là một phụ huynh. Mới đây quá báo chí, tôi biết được vụ việc của gia đình anh T. (Hà Nội) - người thợ xây có con trai bị lừa mất 600 triệu đồng – tôi vừa thương xót, vừa lo lắng. Con trai anh, cháu Th.Đ, 19 tuổi, bị một người gọi điện tự xưng là công an Hà Nội, đe dọa rằng cháu liên quan đến đường dây rửa tiền quốc tế. Kẻ lừa đảo đưa ra thông tin cá nhân, hình ảnh công văn, tang vật, lệnh bắt giữ... khiến cháu hoảng sợ.

Chúng cấm cháu kể với ai, rồi yêu cầu chuyển 600 triệu để "chứng minh vô tội". Khi cháu nói không có tiền, chúng xúi cháu nói dối bố mẹ là được học bổng du học, cần tiền chứng minh tài chính. Gia đình tin tưởng, vay mượn đủ 600 triệu, chuyển cho con. 

Th.Đ sau đó được hướng dẫn rút tiền mặt, mang tới quán cà phê giao cho người lạ. Ba ngày trôi qua, tiền không hoàn lại, người kia biến mất, lúc này cháu mới gọi về bật khóc: "Mẹ ơi, con bị lừa rồi…".

Khi chúng ta dạy con học giỏi nhưng quên dạy con hiểu đời

Thực tế, giáo dục trong nhiều gia đình hiện nay đang lệch trọng tâm. Phần lớn phụ huynh tập trung vào thành tích học tập: điểm số, bằng cấp, học thêm... nhưng lại bỏ quên kỹ năng sống, kiến thức xã hội và sự chủ động trong tư duy phản biện. Một đứa trẻ có thể đạt điểm 10 môn Giáo dục công dân, nhưng không biết cách phản ứng khi bị người lạ gọi điện tự xưng là công an, đưa ra "lệnh bắt giữ" đầy tính kịch bản.

Từ góc nhìn của một người làm cha, làm mẹ, tôi thấy có nhiều thiếu sót phổ biến trong giáo dục gia đình hiện nay, cần được nhìn nhận nghiêm túc:

1. Không dạy con cập nhật thời sự và suy nghĩ độc lập

Nhiều cha mẹ cho rằng thời sự là "việc của người lớn", còn trẻ con chỉ cần lo học. Nhưng trong thực tế, thời sự xã hội là bài học sống động nhất về cuộc sống, pháp luật và an toàn cá nhân. Nếu một bạn trẻ chịu khó đọc báo, xem tin tức, thì ít nhất cũng biết rằng công an không làm việc qua điện thoại, không bao giờ yêu cầu chuyển tiền qua tài khoản cá nhân hay qua Zalo, Messenger.

2. Chưa tạo thói quen phản xạ kiểm chứng thông tin

Khi bị rơi vào tình huống khẩn cấp, trẻ rất dễ tin vào những giọng nói nghiêm nghị, thông tin có vẻ "rất thật", hình ảnh con dấu đỏ, lệnh tạm giam giả mạo… Trong khi đó, chỉ cần một phản xạ đơn giản như hỏi lại bố mẹ, tra cứu thông tin báo chí chính thống, hoặc gọi đến cơ quan chức năng xác minh, là có thể tránh được bi kịch.

3. Thiếu giáo dục về quyền công dân, quyền pháp lý

Nhiều phụ huynh và cả nhà trường vẫn chưa chú trọng trang bị cho học sinh kiến thức cơ bản về quy trình làm việc của các cơ quan công quyền, quyền được bảo vệ thông tin cá nhân, quyền được tham vấn người lớn, luật trẻ em, và cách hành xử khi gặp các tình huống liên quan đến pháp luật. Việc này khiến các em dễ bị dẫn dắt, thao túng bởi các thủ đoạn tinh vi của tội phạm.

Vậy chúng ta nên bắt đầu từ đâu?

Tôi nghĩ, sự thay đổi không cần đến những chương trình giáo dục lớn lao. Nó bắt đầu từ những điều nhỏ, thực tế và thiết thực:

Dạy con đọc báo từ sớm, nhất là các tin tức cảnh báo về lừa đảo, các bài viết phổ biến kiến thức pháp luật, công nghệ, xã hội.

Trò chuyện thường xuyên với con về các tình huống giả định trong đời sống, hỏi con "Nếu con gặp tình huống như vậy, con sẽ xử lý ra sao?".

Khuyến khích con đặt câu hỏi, biết nghi ngờ và biết trì hoãn quyết định. Trong thời đại công nghệ số, sự trì hoãn đôi khi là lớp bảo vệ đầu tiên của trí tuệ.

Chỉ cho con những kênh thông tin chính thống, như báo chính phủ, cổng thông tin Bộ Công an, hoặc thậm chí là các nguồn quốc tế đáng tin cậy.

Với tôi bây giờ, một đứa trẻ biết cách tự bảo vệ mình trước những cạm bẫy của xã hội là đứa trẻ thực sự "giỏi" – không chỉ trên giấy kiểm tra, mà trong chính cuộc sống này. Và việc đó, chỉ có cha mẹ mới là người thầy đầu tiên có thể dạy được.