1. Lạp xưởng gác bếp

Lạp xưởng vốn là món ăn có ở nhiều vùng miền, nhưng nếu là người ưa vị đậm đà, chắc chắn bạn sẽ thích lạp xưởng gác bếp. Đây là món ăn truyền thống của người Mông, người Nùng và một số dân tộc khác vùng Tây Bắc. 

Dù mỗi nơi lại có chút khác biệt trong cách làm nhưng nhìn chung lạp xưởng vẫn làm từ ruột non và thịt lợn. Phần thịt lợn ngon nhất sẽ được xay hoặc băm nhỏ, tẩm ướp gia vị rồi nhồi vào lòng non đã rửa sạch sao cho thật căng nhưng không bị rách.

Nhồi xong, lạp xưởng được đem đi phơi khoảng 2, 3 nắng rồi treo lên gác bếp chung để hun khói. Lạp xưởng hun khói có màu đỏ thẫm xen lẫn đó là màu trắng của mỡ heo. Khi ăn có thể nướng hoặc rán nhỏ lửa đến khi vàng các mặt là được. Lạp xưởng gác bếp rất hợp để ăn cùng cơm hay xôi. Không chỉ đậm đà, món này còn có mùi khói bếp thơm thơm, rất độc đáo.

2. Thịt lợn hun khói

Thịt lợn hun khói hay thịt lợn gác bếp tuy không nổi tiếng và được biết đến như thịt trâu gác bếp nhưng đây lại là món ăn phổ biến và rất được ưa thích ở Tây Bắc. Thời điểm làm thịt hun khói tốt nhất là vào mùa đông vì như vậy sẽ tránh được nguy cơ hỏng trong quá trình hun khói.

Không phải phần nào của con lợn cũng có thể mang hun khói mà chỉ có thể lấy một số phần như vai, mông, ba chỉ… trong đó phổ biến nhất là ba chỉ. Thịt sau khi mổ xong được cắt miếng dài, ướp với gia vị như ớt, gừng, sả và tiêu rừng, thảo quả rồi xâu vào lạt treo trên giàn bếp, dùng sức nóng và khói bếp để sấy. Ngoài ra người ta còn có thể dùng bã mía hun khói để thịt thêm thơm.

Thịt sau khi đã gác bếp săn lại, thơm, để lâu không hỏng và có thể chế biến thành nhiều món, từ luộc tới kho, xào. Trong đó các món xào thực sự ghi điểm với độ dai, thơm đặc trưng. Thịt thái mỏng xào với các món rau núi rừng vừa giòn, vừa ngọt không chỉ ngon mà còn có thể gây thương nhớ với nhiều người.

3. Thịt trâu gác bếp 

Thịt trâu gác bếp là món ăn đặc sản nổi tiếng ở Tây Bắc. Thịt sau khi mổ sẽ được tẩm ướp gia vị rồi thái thành những lát to bản và treo lên gác bếp hun khói. Làm thịt trâu gác bếp lâu, mất công, ra thành phẩm nâu sẫm, cứng, mùi khói gần như vẫn còn nguyên, song lại không gây khó chịu.

Thịt gác bếp khô nhưng vẫn giữ nguyên mùi vị đặc trưng, nhất là độ ngọt của thớ thịt. Khi ăn thịt sẽ được nướng lên rồi xé nhỏ dọc theo thớ để thưởng thức. Vài năm gần đây, trâu gác bếp là một đặc sản được nhiều người săn đón khi Tết đến. Món này dù để cho các bà, các chị lai rai ăn vặt hay để đấng mày râu đưa cay đều rất hợp.